متخصص ابتدایی

نوع فایل : .ppt ( قابل ويرايش و آماده پرينت )

تعداد اسلاید : 35صفحه

-مفهوم شناسی

الف-طراحی آموزشی

طراحی در لغت به معنای اختراع کردن ، اندیشیدن، پیش بینی یا تنظیم یک نظریه ذهنی ، ترسیم ، ساختن و آماده کردن پیش نویس یک نقشه و تهیه یک نقشه کاری قبل از عمل برای دست یابی به آنچه که از پیش تعیین شده است .در فرایند آموزش و تدریس طراحی در واقع برنامه ریزی و دیده بانی تدریس قبل از اجرای آن است . به این ترتیب طراحی آموزشی را می توان بر اساس تعاریف فوق تهیه نقشه های مشخص در مورد چگونگی دستیابی به هدف های آموزشی تعریف کرد.

" طراحی آموزشی هنر و علم فراهم نمودن موقعیت ومنابع آموزشی و سازماندهی فعالیت هایی است که ضمن تحقق اهداف در حوزه محتوا، یادگیرنده را به شایستگی های تعیین شده برساند؛ بر اساس پژوهش های نظری و عملی در حوزه های شناخت ، فلسفه آموزش و حل مسئله انجام می گیرد."

طراحی آموزشی هم یک علم است زیرا که از یک سری نظریه ها و روش ها استفاده می کند و بر دروندادها و بروندادهایی از اطلاعات متمرکز است و هم یک هنر است به این خاطرکه با خلاقیت و توانایی های طراح در ارتباط است . و هم یک فن و مهارت است چون نیاز مند کسب تجارب عملی است.به عبارت دیگر طراحی آموزشی روشی است که مربیان و طراحان از منابع در دسترس جهت پاسخ به نیازهای یادگیرندگان از آن استفاده می کنند.بنابراین معلمان حرفه ای همیشه تلاششان بر این است تا بین برنامه درسی و نیازهای یاد گیرندگان نوعی تعادل بوجود بیاورند و این تعادل بواسطه طراحی آموزشی موثر قابل حصول است.

ب- تدریس

مقصد و غایت نهایی طراحی، تدریس مفید و موثر است. از سویی دیگر، طراحی خود گام اول هر تدریس می باشد. از این رو لازم است با مفهوم تدریس نیز آشنا شویم:

تعریف تدریس: « تدريس عبارت است از تعامل يا رفتار متقابل معلم و شاگرد ، بر اساس طراحي منظم و هدفدار معلم ، با توجه به موقعيت و امكانات، براي ايجاد فرصت و تسهيل يادگيري و تغيير در رفتار دانش آموز ».

موضوع تدريس: موضوع تدریس شامل: مفاهيم ( اعم از مفاهیم نظری و یا ارزشی و نگرشی و... )و نیز مهارت ها می باشد وبه طور كلي در برگیرنده همه تغييراتي است که مي خواهيم در دانش آموزان صورت پذیرد.

فرایند تدریس و مراحل آن : به این ترتیب فرایند آموزش و تدریس دارای چهار مرحله است:

طراحی و برنامه ریزی: پیش بینی روش ها، وسایل و فعالیت های معلم و شاگرد قبل از تدریس.
ادراک موقعیت: درک شرایط عمومی و اختصاصی در شروع تدریس و حین اجرا.
اجرا و عملکرد: اقدام به تدریس و ارائه فعالیت های اجرایی تدریس از ارتباط اولیه و ایجاد انگیزه تا ارزشیابی انتهای کلاس.
ارزشیابی و برنامه ریزی مجدد: ارزشیابی از برنامه و خود ارزیابی معلم به منظور اصلاح عملکرد و بهبود و ارتقاء برنامه ریزی و طراحی بعدی.
با توجه به این که عنوان درس ما طراحی واحد یادگیری است ؛ از این رو در این جزوه فقط به تبیین و توضیح مرحله اول خواهیم پرداخت.ابتدا بحث عام وسیع طراحی آموزشی ( یادگیری) ارائه شده؛ سپس به طراحی واحد یادگیری اشاره می کنیم.

2-الگوهای طراحی آموزشی

اگر آموزش را به صورت یک نظام یا سیستم نگاه کنیم، بنابراین تعامل و یا کنش و واکنش و یا تأثیر متقابل عناصر نظام تربیتی نظیر فراگیر، معلم، برنامه، وسایل و غیره بر یکدیگر را مد نظر قرار می دهد. با این وجود بایستی برای طراحی از الگویی تبعیت نمود تا براساس این روش تهیه و تنظیم شده باشد. برای طراحی منظم الگوهای مختلفی توسط صاحب نظران ارائه شده است که ما در این جا به بررسی برخی از آن ها می پردازیم.

الف- الگوی طراحی آموزشی براون

یکی از الگوهایی که می تواند برای طراحی منظم آموزشی مورد استفاده قرار گیرد توسط جیمز براون و هم کاران او ارائه شده است. طرح حاضر ساختار کلی، مراحل و اجزا مختلف الگو را نشان می دهد:

همان گونه که در طرح الگو ملاحظه می شود، برخلاف روش های منسوخ، فراگیر هسته ی اصلی توجه و فعالیت معلم را تشکیل می دهد که همان شناخت فراگیر یا فراگیران از نقطه نظر استعداد، علایق، توانایی ها و نظایر آن هاست. به علاوه الگو دارای چهار مرحله ی قابل تفکیک و مشخص است که در ادامه بحث به بررسی جزئیات هر یک از آن ها می پردازیم. ولی قبل از آن باز یادآور می شویم که کاربرد الگو زمانی مطرح می شود که معلم بخواهد برای تدریس خود طراحی منظم و حساب شده در دست داشته باشد. این معلم بایستی قبل از شروع تدریس خود برای محتوایی که می خواهد تدریس کند چهار مرحله ی زیر را پشت سر بگذارد و حاصل طراحی را بر روی کاغذ به عنوان طرح درس برای اجرا در دست داشته باشد.

ب- الگوى طراحى اينديانا

الگوى طراحى مورد استفاده در دانشگاه ايندياناى آمريکا نيز يکى از الگوهاى قابل توجه در طراحى آموزشى است. همچنان که در طرح ملاحظه مى‌شود، مراحل طراحى در اين الگو با تعيين هدف شروع مى‌شود و سپس در مرحله دوم، تحليل و شناخت شاگردان صورت مى‌گيرد. در مرحله سوم، محتواى برنامه و فعاليت‌هاى آموزشى تحليل و انتخاب مى‌شود، در مرحله چهارم، محتواى آموزشى سازماندهى و تنظيم مى‌گردد، در مرحله پنجم، با توجه به هدف و محتوا، وسيله آموزشى مشخص مى‌شود، در مرحله ششم، چگونگى اجراى برنامه تحليل مى‌شود و سرانجام در مرحله، هفتم، ارزشيابى مطرح شده نتايج حاصل از ارزشيابى در تقويت و اصلاح مجدد برنامه دخالت داده مى‌شود و اين چرخه مرتب در فرايند آموزش ادامه پيدا مى‌کند.

ج-الگوی طراحى گانیه و بریگز(1977)

درطراحی آموزشی مبتنی بررویکرد سیستمی الگوی گانیه و بریگز, برای طراحی آموزشی در سطح خرد وکلان مورد توجه قرار گرفته است که به طورمختصر به بررسی پاسخ این الگو در رابطه با سه سوا ل محوری در طراحی آموزشی مبتنی بررویکرد سیستمی پرداخته شد .

۱- اجزاء تشکیل دهنده آموزش کدامند ؟ از نظراین الگو انواع قابلیتهای یادگیری (که درطبقه بندی هدفهای آموزشی گانیه بدانها اشاره شد) کوچکترین واساسی ترین اجزاء تعیین کننده محتوای آموزشی هستند. به عبارت دیگر , ما در ابتدای طراحی باید بدانیم که درصدد آموزش کدام قابلیت هستیم .

۲- ترتیب و توالی اجزاء آموزش به چه شکل است ؟ گانیه معتقد است که برای کسب هریک از قابلیتهای پنج گانه وجود شرایط درونی وبیرونی ضروری است . معیار تعیین شرایط بیرونی و درونی , ذهن فراگیر است .یعنی آنچه را باید در هنگام یادگیری در درون ذهن فراگیر باشد شرایط درونی وآنچه را باید در خارج از ذهن فراگیرصورت پذیرد شرایط بیرونی می نامند .

۳- روشهای ارائه و ارزشیابی آموزش کدامند ؟ گانیه و بریگز می گویند که برای یادگیری , مدرس یا طراح آموزشی باید ازوجود تمام شرایط لازم اطمینان داشته باشد . وبرای همین , فعا لیتهایی به نام وقایع آموزشی , در پاسخ به سوا ل سوم باعنوان فعالیتهای نه گانه پیشنهاد می کنند که سه فعالیت اول برای تحقق شرایط درونی و شش فعا لیت دیگربرای تحقق شرایط بیرونی انجام می شود. این فعا لیت ها به ترتیب عبارتند از:

۱- جلب توجه فراگیر: این عمل لازمه تمرکز و مقدمه ی یادگیری است ودر هدایت کردن توجه و مقدارمصرف انرژی فراگیرتاثیر به سزایی دارد . -مطلع ساختن فراگیراز هد فهای آموزشی : این کار در پاسخ به سوال فراگیراست که از خود می پرسد.

۲- یافتن یادگیری ،مطلع شدن: به عبارت دیگر , فراگیر باید بداند که در چه زمان به هدفها ی آموزشی دست یا فته است این کار بدون اطلاع او از این هدفها میسر نخواهد بود .

۳- فرا خوانی یادگیری های گذشته : یادآوری یادگیریهای گذشته یکی از عمده ترین شرایط درونی برای یادگیری جدید است . این کار می تواند با تذکر معلم در باره ی یادگیریهای گذشته انجام شود, یا اینکه معلم زمانی رابه مرورمطالب گذشته قبل ازارائه ی مواد جدید ارائه دهد .

۴- ارائه مواد آموزشی : تنوع ارائه ی مواد آموزشی به اندازه تنوع هدفهای آموزشی است . نحوه ارائه مواد آموزشی برای هریک از انواع هدفهای آموزشی یا قابلیتها تفاوت می کند .

۵- ارائه راهنمای یادگیری : راهنمای یادگیری در واقع بخشی از اموزش است که به وسیله معلم یا طراح آموزشی ارائه می شود ؛ زیرا که فراگیران مختلف برای یادگیری هدفهای مشخص نیاز به درجات متفاوت راهنمایی دارند.

6- آزمون عملکرد : دراین فعالیت به منظور ارزشیابی میزان فراگیری قا بلیتها وارائه آموزشهای ترمیمی , فراگیر را درمعرض آزمون عملی آنچه فرا گرفته قرارمی دهیم . برای مثال , درآزمون عملکرد یک مهارت یدی باید از فراگیر خواست تامهارت خود را در عمل نشان دهد .

7- ارائه بازخورد در ارتبا ط با صحت عملکرد فراگیر: ارائه بازخورد از جمله مهمترین وقایع آموزشی است . بازخورد باید از نوع اطلاعاتی باشد ودرآن عیبها یا محاسن عملکرد فرا گیربه دقت توضیح داده شود.

8- ارزیابی عملکرد نهایی : دراین مرحله معلم به ارزیابی عملکرد نهایی فراگیرو اندازه-گیری میزان دستیابی او به هدفهای آموزشی می پردازند .

9- تسهیل یادآوری و انتقال و تعمیم یادگیری : معلم نمی تواند از انتقال یادگیری درشرایط جدید مطمئن شود مگر اینکه پیش بینی های لازم برای تسهیل یادگیری در خلال آموزش انجام شده باشد . تکرار مواد آموزشی در فواصل معین می توان به انتقال یاد گیریهای ذهنی کمک کند .

د- الگوی 9 مرحله ای طراحی آموزشی دیك و كاری

۱. تعیین اهداف غایی یا نهایی :مشخص کردن مقصد نهایی و انتظار اصلی از فرایند یادگیری این محتوا
۲. تحلیل وظایف : مشخص کردن و جزء جزء وظایف دانش آموز؛ مثلا برای حل مساله ابتدا دانش آموزان نسبت به مساله حساس می کنیم، مساله را می خوانیم، زیر اعداد خط می کشیم، سوال مسئله را پیدا می کنیم، محاسبه می کنیم و جواب مسئله را صورت نویسی می کنیم.
۳. تعیین رفتار ورودی یادگیرندگان یا تحلیل موقعیت یادگیری: این کار با ارزشیابی صورت می گیرد
۴. تعیین اهداف عملکردی (همان اهداف جزیی می باشد فایده ی عملکردی :۱.ارزشیابی کردن ۲. پاسخگو بودن)
۵. تعیین پرسش های آزمون ملاکی
۶. تعیین راهبردهای آموزشی : کاتالیزور هستند و کار را سریع می کند و آسان . مثلا برای آموزش دادن حساب به کودکان ی فروشگاه بازی می کنند و تا بچه ها از طریق مشغول شدن به خرید و فروش جمع و تفریق را تجربه کنند.
۷. تعیین مواد آموزشی: انتخاب رسانه های آموزشی برای فراهم کردن تجربه های عینی و دیداری و شنیداری. مانند تابلوهای آموزشی پوستر چارت میز شنی و ...
۸. تعیین ارزشیابی تکوینی : گروه ۱ یا ۲ نفره (مشاهده یا مصاحبه) گروه ۶ تا ۸ نفر (اجراء)
۹. تعیین شیوه و ملاک های ارزشیابی تراکمی : الف-از مسئولان و مدیران سوال می کنیم ب- از دانش آموزان یا در اصل فارغ التحصیلان سوال می کنیم

ه- الگوی طراحي آموزش رايگلوث

الگوي رايگلوث معروف به نظريه شرح وبسط است وهدف اصلي آن كمك به طراحان آموزشي است .براي انتخاب وسازمان دهي محتوا به شيوه اي كه باعث دست يابي به بهترين هدف هاي يادگيري شود.اين الگو براساس روانشناسي شناختي استواراست وبراي موضوعات شناختي ورواني _حركتي روشي مناسب است ولي براي موضوعات عاطفي مناسب نيست. دراين الگوبايدابتدابه صورت كلي به موضوع نگاه كردوسپس موضوع رابه بخش هاي مختلف تقسيم كرد.

مفاهيم اصلي الگوي طراحي آموزشي رايگلوث: 1.توالي 2.تركيب 3.كلي نگري 4.چشم انداز 5.شرح وبسط

مراحل به کارگیری الگو

1) تعیین نوع محتوای اصلی آموزش (نظری و عملی)

2) تحلیل موضوع (تجزیه و تحلیل محتوای آموزش)

3) تعیین سازماندهی اصلی آموزش (چشم انداز) و (شرح و بسط)

4) تعیین زمان و محل ارائه مطالب تعیین شده در مرحله سوم

5) تعیین سطوح عمق و دامنه ارائه محتوا با توجه به تواناییهای فراگیران

6) تعیین ساختار داخلی هر یک از دروس مشخص شده در آموزش

توجه: به نظر می رسد این الگو بیشتر برای طراحی در سطح خرد کاربرد داشته باشد تا در سطح کلان، چون بیشتر به توالی و چگونگی ارائه محتوا توجه دارد.

تخصص در نظريه شرح وبسط ( برای مطالعه)

تخصص درانجام دادن مهارتها ياتكاليف عملي ُيادگيرنده درانجام دادن يك وظيفه ويژه به تخصص دست پيدا مي كند .براي مثال:مديريت –فروش و000 2.تخصص موضوعي:يادگيرنده درحيطه خاصي مانند فيزيك-اقتصادبه تخصص لازم مي رسدومهارت خاصي به دست مي آورد.
موضوعا ت آموزشي نظريه شرح وبسط:

موضوع روش كاري : انجام دادن كاروتوليدمحصول. 2.موضوع مفهومي : محوراصلي يك يا چندمفهوم است.
موضوع قانوني : محوراصلي يك يا چندقانون يااصل است.
اصول سازماندهي آموزش درالگوي شرح وبسط: 1.ترتيب ساده به پيچيده 2.ترتيب ارائه پيش نيازهاي يادگيري 3.جمع بندي 4.تركيب 5.تمثيل 6.فعال كردن راهبردهاي شناختي 7.كنترل يادگيرنده

و- الگوى طراحى آموزشى بر اساس عوامل چهارگانه

الگوى طراحى آموزشى بر اساس عوامل چهارگانه (طرح) يکى از الگوهاى قابل‌ توجه در طراحى آموزشى است که براى اجرا، بازنگرى و اصلاح برنامه بکار مى‌رود.

ز- الگوی طراحی مریل (1981)

این الگو شامل پاسخ به سه سوال اصلی است که در ادامه می آیند.

یک)اجزای تشکیل دهنده ی آموزش کدامند ؟